Иванов Иосиф

Материал из Воршуда
Перейти к навигацииПерейти к поиску
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

Иосиф Зотович Иванов (1953-тӥ арын 5-тӥ гудырикошконэ, Алнаш ёрос, Улын Котныр гурт – 2015-тӥ арын 24-тӥ коньывуонэ, Алнаш черкогурт) – тодмо нылпи кылбурчи, журналист Россиысь гожъяськисьёслэн огазеяськонзылэн ёзчиез.

Иосиф Иванов

Улон сюресэз

Иосиф Иванов вордскиз Алнаш ёросысь Улын Котныр гуртын 1953-тӥ арын 5-тӥ гудырикошконэ. [1]

Анаез, Манька апай, туж яратэ вал удмурт калык фольклорез, выжыкылъёсты. Нош кӧня лэчыт веранъёсты, мадиськонъёсты тодэ вал со! Вӧзысьтыз мае ке адӟе ке, со сярысь ик мадиськон вера. Тод ай, пе, мар со сыӵе. Троссэ ачиз но малпалля вал, дыр. Туж капчи, шуныт сюлэмо адями вал. Вань со сюлэм шунытсэ, пӧсь мылкыдзэ со одӥг гинэ пиезлы пыӵатӥз, луоз. Уката Осилэн атез мукет семьяын улӥз. [2]

Дышетскыны пияш артысь Кадик гуртысь тямыс классъем школае ветлӥз. Иосиф туж зӥбыт, кылзӥськись вылэм, трос лыдӟиськылэм. Нош изложениосты, сочинениосты «лякем» кадь ик гожтэ, пе, вал. Соин ик нырысетӥ дышетӥсез З. Н. Беляева «журналист луэмезлы чик уг паймиськы» шуэ. Быгатэмъёсызлы луыса, школаысь бордгазетлы редакторе но бырйылӥзы. [3]

Алнашысь шоръёзо школаез йылпумъяз но, Нина ӵужапаезлэн дэмламезъя, Оси (озьы яратыса но гажаса вазисько ӵыжы-выжыосыз, гуртоосыз но матысь эшъёсыз) Ижкарысь медучилищее дышетскыны пыриз. Сыӵе зӥбыт, визьмо, ӟеч но сабырлы адямилэсь усто эмъясь пӧрмысал, дыр. Но нырысетӥ курсын дышетскисьёсты морге нуллӥзы… Со бере пияш аслыз ачиз шуиз: «Та мынам сюресэ ӧвӧл». Пыдъёсыз нуизы дор палаз. Мӧзмем сюлэмын валантэм мылкыд бугырскиз. Соку, пӧрмизы нырысетӥ кылбур чуръёс. [2]

И. Иванов Вячеслав Ар-Сергиен

1971-тӥ арын йылпумъяз Алнашысь шоръёзо школаез.

Армия бере Иосиф Иванов ужаны кутске гуртысьтызы клубын. Ужа на Кадик гуртысь школаын физкультураен дышетӥсьын но, гуртысь библиотекаын заведующийын но. Калыкен туж быгатса, одӥг кыл шедьтыса ужаз. Клублэн кивалтыкуз кылдытэм драмкружок. Но пуктоно кадь пьесаос ӧвӧл. Соин ик Иосиф Зотович ачиз пьеса гожтэ. Спектаклез со ачиз ик пуктэ, валтӥсь рользэ но ачиз ик шудэ. [4]

1974-тӥ арын «Алнаш колхозник» газетлэн редакцияз ӧтизы. Нырысь корреспондент луиз, собере ёзэтэн кивалтӥсь, валтӥсь редакторлэн воштӥсез. Нош 1985-тӥ арысен – валтӥсь редактор. Заочно йылпумъяз Удмурт университетысь филология факультетлэсь удмурт ёзэтсэ. Юн кусып возе элькунысь писательёсын. Кызь арлэсь кема кивалтӥз ёрос газетэн. Та дыр куспын троссэ адӟоно но ас вылтӥз поттоно луиз Иосиф Зотович. Шурдыт 90-тӥ аръёс: газет поттыны бумага утчано, ужасьёсызлы уждун тыроно, кивалтӥсьёсын ог кыл шедьтоно… Али, тазалыкез лябӟемен, кивалтэтысь кошкиз, но ужзэ азьланьтэ яратоно редакцияз.

1976-тӥ арын мылысь-кыдысь пыриськиз Алнашысь «Ошмес син» литобъединение кылдытонэ но, ужзэ радъянэ но. Трос аръёс ӵоже кивалтӥз соин: егит гожъясьёсты дасян-будэтон бордын тыршиз, паймымон кылбур дуннее сюрес усьтӥз, кылбуран амалъёсын тодматылӥз. Котырес ӝӧк сьӧразы шаерысьтымы тодмо писательёсты но кылбурчиосты ӧтьылӥз, пиналъёсты соослэн творчесвоенызы но тодматӥз. Кивалтӥсь ас азяз юнме ужпум ӧз пукты: татчы ветлӥсьёс ваньзы литераторъёс ӧз ке но луэ, соос литератураез мургес валалозы но яратозы. Ваньзэ тае лыдэ басьтыса ик солы «Лулчеберет удысысь сӥе-дано ужась» ним сётэмын. [2]

Улонысь кошкиз 2015-тӥ арын 24-тӥ коньывуонэ [5].

Гожъямъёсыз сярысь

Куать арескын лыдӟиськыны дышемез бере пичи Оси малпаз: «Лыдӟиськыны быгатӥсько ни бере, кылбур гожтыны пӧрмыто». Уката атаез кызьы ке лӧпкытыса шуиз: «Пие, тон писатель луод!». Озьы нырысьсэ ас гуртысьтызы ик ог кык ареслы бадӟым эшез сярысь чуръёсыз кылдӥзы: со великен ветлыны дышетскон сяменыз азьлань мынэмезлэсь уногес усьылэм. Кылбурзэ аслыз пияшлы лыдӟем. Соиз пичи «кылбурчилы» сокем «тау карем» - Осилэн кылбуран мылкыдыз кема дырлы бырем. [6]

Умой-умой гожъяськыны Иосиф кутскиз 16 арес дыръяз гинэ. 1969-тӥ арын «Алнаш колхозник» ёрос газетын поттӥз солэн нырысетӥ кылбурез. [1]

Тросэзлэн гожъяськыны кутскисьёслэн сямен ик, нырысь кылбуръёсыз вал анай, вордскем гурт, шаер сярысь. [4]

Егит кылбурчилэсь сюлэмысьтыз потэм чуръёссэ татын соку ик печатлазы. Со дырысен редакциен кусыпсэ ӧз ни ыштылы. Кылбуръёсыз печатласькизы «Советской Удмуртия», «Дась лу!» газетъёсын, «Молот», «Инвожо», «Кизили», «Вордскем кыл» журналъёсын. Ӟуч кылэ берыктыса кылбуръёсыз печатламын «Удмуртская правда», «Комсомолец Удмуртии» газетъёсын, «Луч», «Уральские нивы», «Костёр», «Колобок», «Мурзилка» журналъёсын. Солэн кылбуръёсыз берыктэмын пор, коми, чуваш, калмык но мукет кылъёсы. Произведениосыз «Йыр вадьсын инбам» (1984), «Вуюись» (1985), Москваын поттэм «Чипчирган» (1985) огъя (коллективной) бичетъёсын печатламын. [1]

Озьы ик И. Ивановлэн кылбуръёсыз пыртэмын удмурт «Букваре» но.

«Удмуртия» книгапоттониын вить бичетэз потэмын: «Кин вае ӟардонэз?» (1981), «Мон но, тон но, ми но тӥ» (1986), «Вуюись – чебер пукыӵ» (1988), «Кытын улэ шумпотон?» (1994), «Шунды сайка серекъяса» (1998). [6]

Гожъяськон удысын Иосиф аслыз гинэ тупамон сюрес утчаз. Одӥг пол, гожъям кылбуръёсыз пӧлын бугыръяськыкуз, кылбурчи малпаз: «Огъя поэзие номыр выльзэ уг ваиськы, ваньмыз та уно пол верамын, гожъямын ини. Нош покчиослэн дуннезы кыӵе паймымон! Со сыӵе тодмо но со дыре ик тодмотэм. Татын трос выльзэ усьтыны луоно на». Озьы со сакгес чакланы кутскиз пиналъёслэсь вераськемъёссэс, улон шоры учкемзэс. [2]

"Алнаш колхозник" газетлэн редакцияз

Кылбураны мылкыд сётӥзы, дыр, аслаз нылпиосыз, собере нуныкаосыз но. Кузпалыныз Елена Анатольевнаен ӵош соос куинь нылпи вордӥзы. [2]

Поэтлэн ӝужан вакытъёсаз ик солы ортчыт удалтӥз – сое Владимир Романов но Герман Ходырев синйылтӥзы. Соос ик мылкыдзэ ӝутӥзы гожъяськон удыссэ азинтыны, ӵектӥзы нылпиослы тросгес гожъяны. [7]

Иосиф Зотовичлэн кылбуръёсыз туж тунсыкоесь, аспӧртэмлыкоесь. Отысь адӟыны луэ пиналъёслэсь лэчыт визьзэс, котырысьтымы паймымон дуннемес. Бен, нылпиослы гожъяны ваньмыз уг быгато. Нош Иосиф Иванов нылпиосты яратэ но гажа, быгатэ котьма шоры пичиослэн синмынызы учкыны. Озьы ик яратэ со инкуазез. Кылбуръёсаз но пӧртам темаосыз усьтэ улонысь учыръёс, инкуазь суредъёс пыр. Котькуд кылбур пӧрме пӧртэм сямен. Кудӥз, пе, шӧдтэк шорысь лыктэ, нош кудзэ йырын кема бергатыса нуллоно луэ. Тани «Ю бусы» кылбур. Огпол, шулдыр сӥзьыл нуналэ, пыдын мынэ вылэм ас вордскем гуртысьтыз Алнаше. Тани со вамышъя бусы сюрес кузя. Луд вылын - куро зуродъёс. Шуак соос Иосиф Зотовичлы корабльёслы кельшыны ӧдъяллям. Кылбурчилэн син азяз пуксем, кызьы та интыын, кемалась ик ӧвӧл, зарезьысь ву тулкым кадь веттаське вал зарни ю-нянь. Соку ик кылбурчилэн йыраз чуръёс кылдӥллям, кылбурзэ отын ик бумага юдэс вылэ гожтэм. Бӧрысь но тупатъяно луымтэ ни. [3]

Иосиф Иванов нылпиосызлэсь пичи дыръязы вераськемзэс но гожъяллям. Табере со чуръёс уно кылбуръёсызлы кутскон сёто. Тани «Малы мӧзмыт» кылбурысь адӟиськом зэмос учырез, нош Павлик - солэн покчи пиез.

Чупырес Павлик выны,

Чик маза уг сёт мыным...

Котькудӥз кылбур вуттэ лыдӟисез визьмо но чупрес, нодлыко но ерпечка нылпиослэн сайкыт но чылкыт дуннеязы. Писатель нылпиосын вераське соослэн кылынызы, кылбурёсыз тырмемын пиналлэн малпанъёсыныз, куараосыныз. Мӧйы муртлы, оло, соос огшоры гинэ пото, нош пичиослы маке но выльзэ усьто. Угось кылбурчи шӧдэ, адӟе, покчиослэн кылынызы валэктон сётэ «Малы?» юанзылы. [4]

И. Ивановлэн кылбуръёсыз гожтэмын воксё покчи лыдӟисьлы но. Нылпи садын ужасьёслэн верамзыя, Иосиф Зотовичлэсь кылбуръёссэ соос ӵем куто занятиосазы, уката ик - инкуазьлы, арлэн пӧртэм дыръёсызлы сӥземъёссэ. Нош начальной классъёсын дышетӥсьёс ужазы куто «Кытчы гинэ учкисько - букваен пумиськисько» кылбурен азбуказэ. Буквалэсь пуштроссэ усьтэм сяна, та кылбуръёс тодмато котырысь арбериосын, дуннеен, солэн узырлыкъёсыныз. Дышетӥсьёслы озьы ик юртто И. Ивановлэн омонимъёс вылын гожтэм кылбуръёсыз. Нош дышетскисьёслы туж кельше кылбурчилэн кылъёсызъя гожтэм «Шур» кырӟан. [4]

Иосиф Ивановлэн кылъёсызъя трос гинэ кырӟанъёс гожтэмын. [6]

Кылбурчи Николай Постниковлы кузьмам аслэсьтыз кылбур сборниксэ. Кылбуръёсты лыдӟонъяз ик крезьгурчи синйылтэм «Шур» кылбурез. Шур улэп маке, нылпиослэн эшсы кадь возьматэмын. Со туж сюлмо, дыртӥсь, котькытчы вуыны, котькинлы ӟеч лэсьтыны тыршись. Соку ик кылдэм гур но. Алнаш крезьгурчи «Мон но, тон но, ми но тӥ» сборникысьтыз ик «Кытысь тодӥзы?» кылбурлы но гур гожтэм на. «Шур» кырӟанэн Алнаш нылпи садысь нылъёс нылпи кырӟанлы сӥзем элькун телерадиоконкурсын вормисе потӥзы. Нош 1996-тӥ арын Алнашын ортчизы гужем спортъя гурт шудонъёс. Та ужрадлы сӥзьыса, Н. Постниковен И. Иванов гожтӥзы куно пумитан кырӟан. Со али но ӵем чузъяськылэ кыӵе ке бадӟым ужрадъёс дыръя. Аспӧртэмлыко гимнлы пӧрмиз шуыны луоз, сокем сюлме пыро кырӟанлэн кылъёсыз но, гурез но. [4]

Иосиф Зотович трос пӧртэм жанръёсын гожтэм ужъёсыз. Вань публицистической но литературно-критической статьяосыз, очеркъёсыз, пародиосыз висъясько лэчыт, узыр кылын, пуштроссыя но муресь луэменызы. Пиналъёслы сяна, Иосиф Иванов гожъя на мӧйыослы но. Солэн лирической кылбуръёсыз печатламын пӧртэм газет-журналъёсын но огъя бичетъёсын. [1]

Наградаосыз но премиосыз

Флор Васильев нимо литературной премилэн лауреатэз.

Удмурт Элькунысь лул чеберет удысысь сӥё-дано ужась, 1994.

Библиография

Книгасыз

Вуюись – чибор пукыӵ : пиналъёслы кылбуръёс / худож. В. Новоселов. – Ижевск : Удмуртия, 1988. – 32 с. : ил.

Кин вае ӟардонэз? / худож. В. В. Маркелов. – Ижевск : Удмуртия, 1981. – 15 с. : ил.

Кытын улэ шумпотон? : пиналъёслы кылбуръёс / суредъёсыз В. Коркинлэн. – Ижевск : Удмуртия, 1995. – 38 с. : ил.

Кытын улэ шумпотон? : пиналъёслы кылбуръёс / суредъёсыз В. Коркинлэн. – Ижевск : Удмуртия, 1994. – 40 с.

Мон но, тон но, ми но тӥ : кылбуръёс. – Ижевск : Удмуртия, 1986. – 28 с. : ил.

Шунды сайка серекъяса : нылпиослы кылбуръёс / худож. И. Г. Хомич. – Ижевск : Удмуртия, 1998. – 20 с. : ил.

Статьяосыз

Ашальчи : Л. Г. Векшинаез буре вайыса // Алнаш куара (Алнаш колхозник). – 2008. – 4 апр.

Зонт ; Шулдыр чай ; Бакчаямы будэ шунды ; Ерпечка тӧл ; Пилемпи ; Ура! ; Сӥзьыл тэльын ; Зуродъёс ; Йыромем тӧл ; Пилем но шунды ; Писпуос но бурдоос ; Зурод пушкын ; Шунды ; Кызьы мон тулыслы юрттӥ : кылбуръёс // Инвожо. – 2012. – № 4/5. – С. 133-135. – (Удмурт ПЕН-клуб. Альманах)

Котьмарлэн аслаз дырыз : кылбуръёс // Кенеш. – 2012. – № 4. – С. 3-6 : фот. – Пуштросэз: Улон алфавит ; Писпуос но бурдоос ; Ерпечка тӧл ; Котьмалэн аслаз дырыз ; Ӧй ву ; "Сӥзьыл куазен..." ; "Тулыс ай вал соку..." ; Бертӥз бырем солдат ; "Каръяське ке сюлме..." ; Мугор но лул ; Кылбурчи нергелы. – Вакчияк авторез сярысь гожтэмын

Кызьы уд лу дэриесь! ; Дыше ини ; Сикын ; Чонари ; Кытысь - маин? ; Толэзьысь ныл ; Лӥял ; "Усё ӵуж куаръёс му вылэ..." : кылбуръёс // Удмурт дунне. - 2013. - 17 сент. - С. 5.

Кыкетӥзэ уд пыр одӥг шуре... : кылбуръёс // Кенеш. – 2013. – № 8. – С. 3-5 : фот. – (Поэзия). – Пуштросэз : "Зор шапык..." ; "Тӧл вузэ но кеся..." ; "Мон асме ачим кесяй..." ; "Кытчы ке..." ; "Тулыслэн лыктэмезлэсь..." ; "Калык выллем..." ; "Вань сыӵе анайёс..." ; "Мар луыса кошкиз..."

Кытын улэ шумпотон? // На переломе эпох : Союзу писателей Удмуртии 70 лет, 1934–2004 : ст., стихотворения, прозаич. произведения, док. – Ижевск, 2006. – С. 245.

На лыжах ; Перед дождем ; Весна и зима ; Жаркие дрова / пер. с удмурт. Ю. Щербакова // Алнашский колхозник. – 2011. – 31 авг. – С. 3.

О сокровенном – без прикрас // Алнашский колхозник. – 2005. – 15 июля. – С. 3.

Ӧй ву ; "Сӥзьыл куазен, куартэм писпуос пыр..." ; "Тулыс ай вал соку..." ; Бертӥз бырем солдат... ; "Каръяське ке сюлме позыръясь лек кайгу..." ; Мугор но лул ; Кылбурчи нергелы : кылбуръёс // Инвожо. – 2012. – № 4/5. – С. 80-81. – (Удмурт ПЕН-клуб. Альманах)

Передбессмертье ; Старый тракт // Алнашский колхозник. – 2011. – 17 авг. – С. 3. – (ЛИК: Литература. Искусство. Культура).

Пилем бӧрдэ зар-зар ; Шунды : кылбуръёс / иллюстрациез Василий Мустаевлэн // Кизили. – 2012. – № 9. – С. 12 : ил.

После дождя ; Холст ; Старый тракт ; Предбессмертье // Литературная газета. – 2011. – 10–16 авг. (№ 32/33). – С. 11 : фот. – (Многоязыкая лира России ; Вып. № 10 (35)) (Поэзия Удмуртии).

Сӥзьыл тэльын : кылбур / иллюстрациез Василий Мустаевлэн // Кизили. - 2013. - № 9. - С. 2.

Уйвӧтысь трамвай ; Пуктӥсько мон выль гурт ; Чимась но пегӟись // Зарни дэремен шунды : семьяын лыдӟон книга. – Ижевск, 2006. – С. 44–45.

Ура! ; Бакчаямы будэ шунды ; Зуродъёс ; Йыромем тӧл ; Скалъёс ; Пилемпи : кылбуръёс / иллюстрациез Галина Ивановалэн // Кизили. - 2013. - № 8. - С. 8-9.

Кырӟанъёсыз

Кузнецов П. Н. Пеллян гумы : "Пеллян гумы, пеллян гумы..." // Удмурт дунне. – 2007. – 26 июня. – С. 7.

Постников Н. Е. Кулэ ӧвӧл автомат : "Вань мынам автоматэ..." // Кизили. – 2007. – № 5/6. – С. 9.

Постников, Николай Елисеевич. Малы мӧзмыт? : "Чупырес Павлик выны..." // Кизили. - 2008. - № 1. - С. 11.

Старших В. Анаелы кузьым : "Урамын котыр тӧдь-тӧдь лымы..." // Инвис (Шаркан). – 2005. – 4 марта.

Старших В. Март : "Ыбылэ ни март толэзь..." // Инвис (Шаркан). – 2005. – 11 марта.

Старших В. Тюрагай : "Пумтэм-йылтэм луд вылын..." // Кенеш. – 2008. – № 5/6. – С. 77.

Берыктэмъёсыз

Бобров И. П. Солдатские глаза // Алнашский колхозник. – 2005. – 15 апр.

Валтон А. Деньги ; Женитьба / пер. с эст. Н. Пчеловодова, И. Иванов // Алнашский колхозник. – 2007. – 22 авг.

Кибардин В. М. Баллада о медали // Алнашский колхозник. – 2005. – 6 мая.

Кибардин В. М. Вместо стихов // Алнашский колхозник. – 2005. – 6 апр.

Котков В. В. У обелиска // Алнашский колхозник. – 2005. – 6 мая.

Павлов А. Ф. На опушке // Алнашский колхозник. – 2007. – 20 июня.


Татчы 2005-тӥ арысен потэм чеберлыко статьяос гинэ пыртэмын, кылемъёсыныз тодматскыны быгатӥськоды Удмурт Элькунысь йӧскалык библиотекалэн электрон каталогъёсызъя.

Уже кутэм литература

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Уваров А. Иосиф Иванов (1953) // Писатели и литературоведы Удмуртии : биобиблиогр. справ. / сост. А. Н. Уваров. – Ижевск, 2006. – С. 53–54.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Ермолина А. Кылбуратӥсь сюрес // Ӟечбур. – 2003. – 7 авг. – С. 6–7.
  3. 3,0 3,1 Новгородцева Л. «Ӟеч кидыс шедьтэ, ӟеч емыш будэтэ» : И. З. Ивановлы – 50 арес // Алнаш куара. – 2003. – 1 авг.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Новгородцева Л. Иосиф Иванов – нылпи кылбурчи // Вордскем кыл. – 2003. – № 9. – С 59–62.
  5. Смирнова, Е. Кылбуръёсыз тусызъя вал // Удмурт дунне. - 2015. - 30 октября. - С. 19
  6. 6,0 6,1 6,2 Иосиф Иванов (1953) // Вордскем кыл. – 2011. – № 3. – С. 39.
  7. Ар-Серги В. Нимтэм кыльыны ӧз «удалты» : Иосиф Ивановлы – 50 // Кенеш. – 2003. – № 7. – С. 17–19.